Chơi cả ngày

Tại sao những ông bác sĩ không bảo với mọi người rằng những người bị chết não có thể sống, thay vì lại bảo họ là phải rút ống thở đi? Đã có rất nhiều trường hợp người bị chết não vẫn có thể sống lại mà?

Trả lời bởi: Meghann Kaiser - phẫu thuật viên chấn thương, bác sĩ điều trị tích cực tại Mạng lưới y tế John C. Lincoln  

Được rồi. OK. Bắt đầu nhé. Có một lời cảnh báo nhẹ với những vị đã đọc những câu trả lời trước của tôi. Tôi sẽ biến thành một người bác sĩ trước mặt các vị ngay bây giờ, và câu trả lời của tôi sẽ rất dài, sẽ không có thơ ca triết học gì đâu đấy. Đây sẽ là một lời nhắn gửi rất cần thiết được gửi đến tất cả các quý vị.

Quý vị đã sẵn sàng chưa? Chúng ta đến với sự thật nhé:

CHẢ CÓ CÁI QUÁI QUỈ GÌ GỌI LÀ CHẾT NÃO CẢ. CHỈ CÓ CHẾT THÔI.

Xin phép quý vị, trước khi mọi người bắt đầu hoạt động bàn phím để viết ra những dòng phản đối, hãy đọc thật kỹ tại sao tôi lại nói như vậy. Đúng, những bác sĩ y khoa dùng cụm từ đó suốt ngày. Nhưng họ không nên dùng như vậy. Lý do mà tại sao chúng ta dùng từ đó rất thường xuyên đó là tại vì phần lớn mọi người không thực sự hiểu cái chết là gì. Tôi biết rất là kỳ lạ khi bạn nhận ra điều đấy, nhưng cứ thử nghĩ mà xem. Từ lần đầu tiên bạn đập một con bọ thời bạn còn là một đứa trẻ, hay lúc bạn xả con cá vàng nhà bạn xuống toilet, hay cái hồi bạn mới lên 7 tuổi và phải đi viếng lễ tang của cô bác Ida (mà bạn còn chả biết cô ta là ai), đã bao giờ bạn tự ngồi xuống và nghĩ về cái chết chưa? Ý tôi không phải là kiểu khủng hoảng thời trung niên như kiểu trèo – lên – đỉnh – núi – A Pa Chải – trong – lúc – còn – có thể, hay kiểu đi nhà thờ hay viết di chúc như vậy, mà là nghĩ về cái chết dưới một cách nhìn thật sự sinh lý học, sinh học và tế bào học. Nếu chưa thì hãy tóm lấy một ly Scotch và một viên thuốc trầm cảm đi, vì chúng ta sắp tìm hiểu thật sự về cái chết đây này.

Tất cả chúng ta đều được cấu tạo từ các tế bào, những túi hóa học nhỏ bé độc lập được thiết kế để biết cách giữ cho lượng nước và chất hóa học bên trong cũng như bên ngoài nó luôn cân bằng. Bọn chúng LUÔN LUÔN làm việc rất chăm chỉ, đẩy các thứ ra ngoài và kéo các thứ lại vào trong thông qua vô số những lỗ hổng (“những kênh”) trên lớp màng bao quanh tế bào, và nếu chúng ngừng lại chỉ một giây thôi, sự hỗn loạn sẽ diễn ra và mọi thứ sẽ trở nên rối tung lên. Nhưng để chống lại cái quá trình tự nhiên đó (trans: quá trình tự nhiên là việc nghỉ ngơi của tế bào)  thì cần rất nhiều năng lượng lấy từ việc tổng hợp oxi và glucose (và đôi khi là những nguyên liệu khác), trong một quá trình gọi là “Hô hấp tế bào”. Thế chuyện gì sẽ xảy ra khi chúng ta không tiếp nhận được những nguyên liệu đó nhỉ? Các kênh sẽ ngừng hoạt động, những thứ có hại sẽ tràn vào, những thứ tốt đẹp tràn ra, các tế bào thực sự sẽ phình ra và nổ tanh bành. Những chất mà nó giữ bên trong sẽ trào hết ra ngoài, trộn với môi trường và không còn tương tác được với nhau một cách có ý nghĩa và trật tự nữa.

VÀ ĐẤY LÀ CÁI CHẾT, ở mức độ tế bào. 

Vì vậy nên việc săn tìm glucose và oxy trở nên cực kỳ quan trọng. Nếu xét theo vào một số yếu tố thì Glucose có thể mất hàng giờ hoặc thậm chí vài ngày để có thể tiêu tán hết trong máu. Nhưng oxi thì chúng ta LUÔN LUÔN THIẾU. Thiếu oxi chỉ trong một phút thôi thì cơ thể sẽ gặp vấn đề ngay, đặc biệt là những cơ quan quan trọng như tim hay đặc biệt là não, chúng có hoạt động chuyển hóa rất mạnh và cần RẤT NHIỀU oxi.

Vậy nhé. Hãy lấy một ví dụ về một trường hợp tử vong thường thấy là “đau tim”, hay còn gọi là nhồi máu cơ tim cấp. Ở xung quanh trái tim có mạch vành để mang máu chứa oxy và glucose đến tới từng tế bào một. Những tế bào cơ tim sẽ tiếp nạp chúng và tim bạn sẽ có đủ năng lượng để nhanh chóng đập nhanh hơn hoặc chậm hơn, hoặc, nếu chúng là tế bào dẫn truyền xung điện, thì sẽ có đủ năng lượng để duy trì và quản lý xung thần kinh, cũng như làm các công việc như đóng mở kênh dẫn nước và chất hóa học để có thể tồn tại như tôi đã nhắc đến ở trên.

 Nhưng nếu cholesterol và các vết sẹo làm hẹp các động mạch này lại thành rất rất nhỏ thì một ngày nào đó mấy em tiểu cầu bối rối sẽ cùng với mấy người bạn của em ấy tụ lại và làm tắc nghẽn luôn dòng máu chảy vào nuôi cơ tim. Tế bào dẫn truyền xung thần kinh sẽ bắt đầu bị loạn cào cào và bắt đầu truyền xung điện một cách mất kiểm soát. Và bởi vì trái tim có trách nhiệm cung ứng máu cho chính nó (các động mạch vành được phân nhánh từ gốc của động mạch chủ và là ưu tiên số 1 của tim), mọi chuyện sẽ trở nên tồi tệ nếu không có sự cứu trợ kịp thời. Bây giờ hoặc là phải có cách gì để đảo ngược quá trình đấy đi (uống thuốc để giữ dòng chảy, đặt stent nong mạch hoặc bắc cầu nối động mạch vành), hoặc là tế bào tim sẽ bắt đầu bị phân hủy. 

Và một khi tế bào bị phân hủy bạn sẽ không bao giờ, không thể, KHÔNG CÁCH NÀO có thể lấy lại được. BỌN TẾ BÀO ĐÃ CHẾT RỒI. Khi các tế bào chết đi tới một số lượng nhất định thì trái tim sẽ không đảm bảo được việc cung ứng đủ máu đi xung quanh cơ thể. Cơ thể sẽ không nhận được lượng oxy và glucose mà nó cần: tất cả những tế bào ở những cơ quan khác bắt đầu phân hủy, từng cái một, bắt đầu từ cơ quan chuyển hóa mạnh như não và sau đó là toàn bộ cơ thể của bạn bắt đầu chết.

Đôi khi một cơ quan sẽ chết nhưng cơ quan khác vẫn sống. Giả dụ như bạn bị bắn vào chân nhé, bạn chảy máu rất nhiều nhé, và huyết áp của bạn sẽ giảm xuống. Cơ thể bạn sẽ có một cơ chế phản xạ tuyệt vời đấy là điều chỉnh dòng máu đi khỏi da, thận và ruột để đến nuôi những cơ quan quan trọng hơn như tim và não. Đừng hiểu nhầm, thận của bạn cũng quan trọng đấy, nó chuyển hóa rất nhanh để có thể đào thải những chất cặn bã ra khỏi nước tiểu và giữ những thứ tốt đẹp vào trong máu – nhưng không phải là kiểu quan trọng ôi – thiếu – một – giây – thì – tôi – sẽ - chết giống như tim và não OK? Ngay cả trước khi được lọc máu, nhiều bệnh nhân vẫn sống được vài ngày dù ở trong tình trạng bị suy thận hoàn toàn. Vậy nên nếu cơ thể của bạn không thèm bơm máu đến thận nữa, và bọn tế bào thận bắt đầu chết đi (không phải là nó hỏng, mà nó phân hủy, và chết, OK?), thì CHÍNH BẠN có thực sự chết đi theo không? 

Đương nhiên là không rồi, bởi bây giờ chúng ta đã có máy lọc máu có thể làm cái phần việc thay cho thận của bạn. Và trong tương lai thì bạn có thể thay thận chẳng hạn. Phần lớn mọi người – không phải tất cả! – sẽ không coi cái việc máy lọc máu hay thay thận là một việc ngăn cản bạn tồn tại như một bản thể.

Con người KHÔNG PHẢI là thận của họ.

Quý vị đã đoán ra tôi sắp nói điều gì rồi chứ?

Theo như trong ví dụ đau tim của chúng ta, nếu mà rất rất nhiều cơ tim bị chết, tôi vẫn có thể giúp bệnh nhân duy trì sự sống bằng rất nhiều cách hay ho (từ máy điều hòa nhịp tim và khử rung tim tự động, đến các bơm bóng đối xung nội động mạch chủ, các thiết bị hỗ trợ tâm thất, thậm chí là dùng tim phổi nhân tạo), và vẫn có hy vọng rằng bệnh nhân đó sẽ được đưa vào danh sách cấy ghép tim. Nhưng tôi sẽ không thể nào cấy ghép được một cái não bị chết, đúng không?

Bởi vì NÃO CỦA BẠN CHÍNH LÀ BẠN.

Thôi được rồi quý vị, tôi đã nói dối một tí. Chúng ta sẽ có một ít triết học theo kiểu Descartes cơ bản ở nơi đây. (trans: cái ông triết gia mà nói là “Tôi tư duy, vậy tôi tồn tại” ấy). Bạn đang tồn tại, vì tất cả những chất hóa học ở trong tế bào não của bạn được sắp xếp để kết nối theo một kiểu rất đặc biệt và là dấu ấn của riêng mình bạn. Phân hủy đủ số lượng những tế bào não đấy và bạn sẽ không còn là bạn nữa.

Nhưng bao nhiêu thì là đủ? Ồ… Đây đúng là một câu hỏi rất phức tạp. Phiên bản trả lời ngắn gọn của chúng ta sẽ liên quan một ít đến phần giải phẫu não. Não của chúng ta có 3 lớp. Vỏ não, giống như lớp ngoài cùng của vỏ cam, là nơi điều khiển nhận thức, lời nói, trí nhớ, cảm giác và vận động của bạn (cùng với những chức năng khác nữa). Ngay bên dưới đó là não giữa (giống như phần múi cam đấy) là nơi điều hành những hoạt động về tiềm thức trong hệ viền (hệ limbic) như đi ngủ, đi bộ và phối hợp các hành động với nhau. Phần sâu trong cùng (giống như mấy hạt cam) được tạo nên bởi cuống não, là nơi các hoạt động phản xạ và dấu hiệu sinh tồn như thở và nhịp tim được điều hòa, và đồng thời cũng là nơi tạo nên sự nhận biết cơn đau giống như từ thời nguyên thủy. Nếu như tôi muốn ví von tiếp để các bạn hiểu thì tôi sẽ nói là cái phần tủy sống (bắt đầu từ cuống não và kéo dọc xuống) sẽ giống như thân cây cam vậy. Nó luôn nối với não và luôn tương tác với não, nhưng không được coi là một phần trong cả bộ não hoàn chỉnh.

Một cơn đột quỵ, hay còn gọi là một cơn tai biến mạch máu não (CVA) có nghĩa là một phần của não bị mất nguồn cung cấp máu (thường là bắt nguồn từ một động mạch bị tắc, tương tự như một cơn đau tim vậy), làm cho các neuron thần kinh ở đấy bị phân hủy và chết. Nhưng những người bị đột quỵ KHÔNG CHẮC CHẮN sẽ chết. Trừ trường hợp não họ bị thiếu máu ở phạm vi đủ rộng. ĐỂ ĐƯỢC COI LÀ NGƯỜI CHẾT TẠI MỸ, PHẦN VỎ NÃO, NÃO GIỮA VÀ CUỐNG NÃO PHẢI CHẾT thì bạn mới được tuyên bố là đã chết. Đúng thế đấy, điều luật này sẽ khác nhau tại những quốc gia khác nhau, ví dụ như một vài nơi thì thì cái phần cuống não chả làm sao cả mà người ta đã nói bạn đã chết (não) rồi. 

Tôi biết là kỳ quặc thế đấy, bạn có thể chết ở một quốc gia và vẫn sống ở một quốc gia khác. Nhưng điều quan trọng ở đây là, khi phần vỏ não và não giữa không còn hoạt động, thì bạn – cái người mà theo Descartes nói là còn đang tư duy và tồn tại ấy – cũng đi nốt luôn. Lý do mà bên Mỹ phải cho phần cuống não vào là vì cuống não có phản xạ rất tốt đối với bài kiểm tra y khoa. Và vì cấu trúc não của bạn nữa, những phần trên sẽ không thể nào tồn tại mà thiếu những phần dưới được. Vì vậy nên cuống não sẽ được dùng để hạn chế sai sót có thể xảy ra: nếu phần cuống não bị chết, chúng ta có thể chắc chắn biết được rằng toàn bộ não đã chết.

NHƯNG LÀM THẾ NÀO chúng ta có thể BIẾT được rằng bộ não đã chết?

Cứ kiên nhẫn đi. Chúng ta sắp đến nơi rồi.

Về mặt pháp lý, chúng tôi thực hiện việc này bằng cách tìm kiếm những phản xạ của não. Đồng tử mắt có giãn ra và co lại khi tiếp xúc với ánh sáng không? Bệnh nhân có cố gắng tự thở khi chúng ta tạm dừng máy thở không?v.v.v Não cần phải làm được ÍT NHẤT MỘT TRONG NHỮNG ĐIỀU TRÊN. Cần lưu ý rằng những phản xạ của tủy sống không được tính vào, nhưng chúng có những đặc điểm rất đặc trưng và người bác sĩ được huấn luyện tốt sẽ luôn nhận biết được sự khác biệt. Rất hiếm khi mà bài kiểm tra cho ra kết quả không được rõ lắm, hoặc có thể là không thể kiểm tra được vì những lý do khác nhau. Trong trường hợp này thì phải kiểm tra điện não đồ (EEG) để cho ra kết quả của sóng não. Những tế bào não bị phân hủy sẽ không thể tạo ra và dẫn truyền xung thần kinh được. Hoặc tốt hơn hết là thực hiện một bài kiểm tra về lưu lượng máu của não. Người ta sẽ đưa một đồng vị phóng xạ vào trong máu của bạn, nếu không có chất đồng vị nào xuất hiện trong não thì chúng ta có thể khẳng định là bộ não đấy đã chết, vì không bộ não nào có thể tồn tại được hơn một vài phút nếu không có máu đưa lên não.

Tất cả những điều này chỉ để khẳng định rằng: PHẦN LỚN THỜI GIAN, KHI NHỮNG ÔNG BÁC SĨ “DỎM” DÙNG CỤM TỪ “CHẾT NÃO”, MẤY ỔNG CHỈ ĐANG MUỐN NÓI VỀ VIỆC NÃO ĐANG BỊ TỔN THƯƠNG.

Và 2 việc đấy là 2 việc hoàn toàn khác nhau. Tổn thương não: là khi bạn còn một vài phần của não (mong là đấy là phần vỏ não) vẫn còn chưa bị phân hủy, và có thể - chỉ là có thể thôi nhé – những phần não còn lại của bạn sẽ hồi phục và tự điều chỉnh lại được trong một mức độ nào đấy. Chỉ có thời gian mới cho chúng ta biết được thôi. 

VÀ THỰC RA LÀ, TÔI ĐÃ TỪNG LÀ MỘT BỆNH NHÂN NHƯ VẬY. 

Một năm rưỡi về trước, sau một cơn ốm nặng đột ngột, tim của tôi đã ngừng đập và não đã mất oxy đến vài phút liền. Và khi tôi tỉnh dậy, tôi đã không thể nói chuyện, xâu chuỗi một ý nghĩ hoặc nhớ lại bất cứ điều gì trong vài tháng trước và sau cơn thập tử nhất sinh.Tôi đã phải phục hồi lại rất nhiều từ sau phần tổn thương đáng kể đấy, nhưng mà tôi đã làm được. Vì tôi không bị chết não.

CHẾT NÃO CHỈ LÀ CHẾT MÀ THÔI. BẠN SẼ KHÔNG BAO GIỜ HỒI PHỤC ĐƯỢC.

Tốt rồi. Bây giờ bạn đã hiểu hơn về vấn đề này hơn cả lúc tôi tốt nghiệp trường đại học y khoa rồi đấy, và bạn còn chẳng phải trả học phí nữa chứ. Hãy dạy lại mọi người điều này đi. Mọi người đều cần được biết.

Chơi cả ngày

9/5/20

Before We Leave

26/10/19

Honey Select

16/10/19

Chết não

Tại sao những ông bác sĩ không bảo với mọi người rằng những người bị chết não có thể sống, thay vì lại bảo họ là phải rút ống thở đi? Đã có rất nhiều trường hợp người bị chết não vẫn có thể sống lại mà?

12/11/18

Chú chó sợ ma